چگونه با “والدین کنکوری” کنار بیاییم؟
بهزاد ازند
راهنمای ارتباط مؤثر با “والدین کنکوری” برای دانش‌آموزان
کنکور یک فرآیند استرس‌زا برای همه اعضای خانواده است. والدین شما نگران آینده‌تان هستند و این نگرانی گاهی به شکل فشار، کنترل بیش از حد، یا مقایسه بروز می‌کند که می‌تواند شما را آزرده خاطر کند. مدیریت این روابط نیازمند درک متقابل، مرزبندی و ارتباط مؤثر از سوی شماست.
۱. درک موقعیت و ریشه‌یابی رفتار والدین
پیش از هر چیز، تلاش کنید رفتار والدین را از دید آن‌ها ببینید:
- نگرانی عمیق: رفتار آن‌ها اغلب ناشی از عشق، دغدغه آینده و ترس از شکست خوردن شما است، نه از سر آزار و اذیت.
- فقدان آگاهی: بسیاری از والدین نحوه حمایت روانی صحیح را نمی‌دانند و فقط همان روش‌هایی (مانند پیگیری مداوم، کنترل و گوشزد کردن) را به کار می‌برند که خودشان بلدند.
- فشار اجتماعی: والدین شما نیز تحت فشار انتظارات اقوام، دوستان و جامعه هستند که “بچه‌شان باید موفق شود”.
۲. استراتژی‌های ارتباط مؤثر و مرزبندی
به جای گوشه‌گیری و پرخاش، از روش‌های زیر برای مدیریت ارتباط استفاده کنید:
الف. زمان و مکان مناسب برای گفتگو ایجاد کنید:
- گفتگوی فعال: وقتی می‌خواهید درباره برنامه‌تان یا یک مشکل صحبت کنید، منتظر یک بحث ناگهانی نمانید. از قبل زمان مشخصی (مثلاً بعد از شام در یک محیط آرام) را برای صحبت تعیین کنید.
- “من” به جای “تو”: در بیان احساسات از عبارت‌های “من احساس می‌کنم…” استفاده کنید.
- به جای: “شما همیشه منو مقایسه می‌کنید!”
- بگویید: “من وقتی صدای مقایسه شدن با فلانی رو می‌شنوم، تمرکزم رو از دست می‌دم و احساس می‌کنم زحماتم دیده نمیشه.”
ب. برنامه خود را شفاف کنید (کنترل را به دست بگیرید):
- شفاف‌سازی آگاهانه: والدین زمانی کمتر کنترل می‌کنند که حس کنند شما کنترل اوضاع را در دست دارید. برنامه هفتگی یا ماهانه خود را به صورت خلاصه و واضح (بدون جزئیات خسته‌کننده) به آن‌ها نشان دهید.
- گزارش دهی کوتاه: هر چند روز یکبار، در یک جمله کوتاه به آن‌ها بگویید: “برنامه‌ام امروز طبق برنامه پیش رفت و فصل X رو جمع‌بندی کردم.” این کار نیاز آن‌ها به پیگیری مداوم را کاهش می‌دهد.
ج. با مقایسه و فشار کنار بیایید:
- مهربانانه قطع کنید: اگر شروع به مقایسه کردند، با احترام صحبت آن‌ها را قطع کرده و مرز بگذارید.
- بگویید: “مامان/بابا، می‌دونم منظورتون خوبه و برای موفقیتم این حرف‌ها رو می‌زنید، اما الان نیاز دارم که فقط روی کار خودم متمرکز باشم. ممنون می‌شم اگر اجازه بدید من با روش خودم جلو برم.”
- روی پیشرفت خود تمرکز کنید: زمانی که تحت فشار هستید، بر روی پیشرفت خود نسبت به هفته قبل تأکید کنید.
د. نیازهای روانی خود را اعلام کنید:
- زمان استراحت را مشخص کنید: اعلام کنید که برای حفظ بهره‌وری، به زمان‌های استراحت (خواب، فیلم دیدن، پیاده‌روی) نیاز دارید. از والدین بخواهید که به این زمان‌ها احترام بگذارند.
- مثال: “امروز ساعت ۸ شب کارم تموم میشه. نیاز دارم تا ۹ یک فیلم ببینم و مغزم استراحت کنه. ممنون می‌شم در این یک ساعت مزاحم نباشید.”
- از آن‌ها کمک‌های مشخص بخواهید: درخواست‌های کلی (“منو درک کن!”) فایده‌ای ندارد. درخواست‌های مشخص مطرح کنید: “لطفاً در طول ساعت مطالعه من، صدای تلویزیون رو کم کنید” یا “ممنون می‌شم اگر به مهمون‌ها بگید که سراغ اتاق من نیان.”
۳. کمک گرفتن از شخص سوم (مشاور)
اگر تلاش‌های شما برای گفتگو و مرزبندی نتیجه نداد و فشار روانی بالا بود:
- مشاوره تحصیلی: از مشاور تحصیلی‌تان بخواهید در یک جلسه با والدین شما صحبت کند و نقش حمایتگر صحیح را به آن‌ها توضیح دهد.
- مشاوره خانواده: در صورت لزوم، یک جلسه مشاوره خانواده با یک متخصص، می‌تواند به هر سه نفر شما کمک کند تا زبان مشترک پیدا کنید و کنکور به عاملی برای از بین بردن آرامش خانواده تبدیل نشود.
آیا در حال حاضر در ارتباط با والدینتان، بیشتر با موضوع “مقایسه و انتقاد” مشکل دارید یا “کنترل بیش از حد”؟
