همه چیز درباره سریال سووشون: از رمان کلاسیک تا اقتباس جنجالی

وقتی صحبت از شاهکارهای ادبیات معاصر ایران میشود، “سووشون” سیمین دانشور همیشه در صدر فهرستها قرار میگیرد. حالا پس از سالها انتظار، این رمان ماندگار به سریالی بلند و پرهزینه تبدیل شده که از همان مراحل تولید حسابی سر و صدا به پا کرده است. اما چرا این اقتباس تا این حد مورد توجه قرار گرفته؟ چه عناصری باعث شده سووشون به یکی از پرحاشیهترین تولیدات نمایش خانگی ایران تبدیل شود؟

سووشون؛ از کتاب تا سریال

رمان سووشون که اولین بار در سال 1348 منتشر شد، داستان زری و یوسف را در بستر تاریخی اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم روایت میکند. این اثر نه فقط یک داستان سیاسی-اجتماعی، بلکه روایتی عمیق از بیداری زنانه در میانه بحرانهای تاریخی است. حالا نرگس آبیار، کارگردان شناختهشده سینمای ایران، جسورانه دست به اقتباس از این اثر زده و آن را به سریالی 30 قسمتی تبدیل کرده است.

داستانی که تاریخ را روایت میکند

سووشون ما را به شیراز دهه 20 شمسی می برد؛ زمانی که ایران زیر چکمههای نیروهای متفقین له میشد. یوسف، مردی روشنفکر و وطنپرست است که حاضر نیست آذوقه مردم را به اشغالگران بفروشد. این تصمیم او اما زندگی خانوادهاش را زیر و رو می کند. زری، همسر یوسف، در ابتدا زنی محافظهکار است که فقط به فکر حفظ خانوادهاش است، اما ماجراهایی که برای یوسف پیش میآید، او را به زنی کاملاً متفاوت تبدیل می کند.

بازیگرانی که شخصیتها را زنده کردند

بهنوش طباطبایی در نقش زری، چالشی بزرگ را پذیرفته است. بازیگری که باید تحول عمیق این شخصیت از زنی سنتی تا زنی بیدار شده را به تصویر بکشد. میلاد کیمرام هم در نقش یوسف، مرد آرمانگرای داستان ظاهر شده 26. اما سووشون فقط این دو بازیگر را ندارد؛ سام درخشانی در نقش خانکاکا (برادر یوسف)، مجید صالحی در نقش حاجآقا معتمد (پدر یوسف)، و ترلان پروانه در نقش فردوس (خدمتکاری رنجدیده) از دیگر چهره های شاخص این مجموعه هستند .

نرگس آبیار و چالش اقتباس

آبیار که پیش از این با آثاری مثل “شبی که ماه کامل شد” و “شیار 143” نشان داده بود در روایت داستانهای زنمحور تبحر دارد، این بار سراغ یکی از پیچیدهترین رمانهای فارسی رفته است 37. او باید هم به وفاداری به متن اصلی توجه میکرد و هم ضرورتهای دراماتیک یک سریال بلند را در نظر میگرفت. به گفته خودش، این پروژه چهار سال زمان برده تا به مرحله پخش برسد 1.

حواشی که سووشون را همراهی کرد

از همان ابتدای تولید، سووشون با جنجال هایی همراه بود. اولین بحث به لوکیشنهای تاریخی شیراز مربوط میشد. فیلمبرداری در باغ عفیفآباد و ارگ کریمخان زند اعتراضات برخی فعالان میراث فرهنگی را برانگیخت که نگران آسیب به این بناها بودند. تهیه کننده سریال اما تاکید کرد تمام ضوابط حفاظت از میراث فرهنگی رعایت شده است 3.

هزینههای سرسامآور تولید

سووشون یکی از پرهزینهترین تولیدات تاریخ نمایش خانگی ایران است. هر قسمت از این سریال حدود 8 میلیارد تومان هزینه داشته و کل بودجه آن به 200 میلیارد تومان رسیده است. این رقم وقتی معنادارتر میشود که بدانیم برای جذب استعدادهای محلی، سه سال پیش در شیراز فراخوان بازیگر برگزار شد 3.

موسیقی که حال و هوای داستان را کامل می کند

همایون شجریان، صدای ماندگار موسیقی ایران، مسئولیت ساخت موسیقی این سریال را بر عهده داشته است 9. ترکیب صدای شجریان با تصاویر تاریخی شیراز و روایت پرکشش داستان، میتواند یکی از نقاط قوت این اقتباس باشد.

تفاوتهای سریال با رمان

هرچند تیم سازنده تاکید دارد درونمایه اصلی رمان حفظ شده، اما طبیعی است که یک اقتباس سینمایی نتواند عیناً همانند متن کتاب باشد. برخی شخصیتهای فرعی ممکن است پررنگتر شده باشند یا بخشهایی از داستان برای نیازهای دراماتیک تغییر کرده باشد 4. این همان نقطهای است که همیشه اقتباسها را به چالش میکشد؛ چطور هم به متن اصلی وفادار بمانی و هم اثرت سینمایی باشد؟

زمان پخش و نحوه تماشا

سووشون از 9 خرداد 1404 هر هفته جمعهها از پلتفرم نماوا پخش می شود. این سریال که در سه فصل تولید شده، یکی از پرحجمترین پروژههای نمایش خانگی است و احتمالاً تا ماهها بحث آن در فضای فرهنگی کشور داغ خواهد ماند.

چرا باید سووشون را دید؟

اگر اهل داستانهای تاریخی هستید، اگر به روایتهای زنمحور علاقه دارید، اگر میخواهید ببینید چطور یک رمان کلاسیک به تصویر کشیده میشود، سووشون قطعاً برای شماست. این سریال فقط یک درام تاریخی نیست؛ آیینهای است از جامعه ایران در یکی از حساسترین مقاطع تاریخ معاصر.

واکنشها به سریال قبل از پخش

حتی قبل از پخش هم سووشون واکنشهای متفاوتی را برانگیخته. برخی منتقدان معتقدند هیچ اقتباسی نمیتواند حق مطلب را درباره این رمان ادا کند. برخی دیگر اما میگویند همین که چنین اثری دوباره مورد توجه قرار گرفته، خودش اتفاقی مثبت است.

نگاهی به آینده سووشون

اگر این سریال موفق شود، میتواند راه را برای اقتباس از دیگر آثار کلاسیک فارسی باز کند. نرگس آبیار خودش در حال کار روی پروژه دیگری به نام “بامداد خمار” است که آن هم اقتباسی از رمانی معروف است 6. شاید این شروع فصل جدیدی در رابطه سینما و ادبیات ایران باشد.

درسهایی که سووشون می تواند به ما بدهد

در نهایت سووشون فقط یک سریال نیست؛ روایتی است از مقاومت، از بیداری، از انتخابهای سخت در شرایط سخت. زری شخصیتی است که بسیاری از زنان ایرانی میتوانند با او همذاتپنداری کنند. یوسف نماد روشنفکری است که حاضر است برای عقایدش بایستد، حتی اگر هزینه سنگینی بپردازد 19.

جمع بندی

سریال سووشون چه از نظر هنری موفق باشد چه نه، دستکم این حسن را دارد که بار دیگر توجهها را به یکی از شاهکارهای ادبیات معاصر ایران جلب کرده است. این اقتباس جسورانه میتواند هم برای دوستداران سینما جذاب باشد، هم علاقهمندان به ادبیات را راضی کند. حالا باید دید آیا نرگس آبیار و تیمش توانستهاند روح این رمان ماندگار را به تصویر بکشند یا نه. پخش سریال از 9 خرداد شروع شده و بدون شک در هفتههای آینده بیشتر درباره آن خواهیم شنید.

شما چقدر برای دیدن این سریال هیجانزده هستید؟